ПАНАЃУРСКИОТ МАГИОНИЧАР

Чујте, ќе ви јавам пак една неутешна вест, и ќе го правам тоа сè додека не станете сосем свесни: беспомошни сме, ѝ се препуштаме на инерцијата, луѓето не престануваат да нè повре- дуваат. Светот нè тормози. Како несносен сврбеж. А сврбежот, велат, е тивка болка.

Михајло Пантиќ, од расказот „Што сум си јас на себе“

… извесна опуштеност во сознанието дека на сите им е пи- шано оти се губитници, само што секој различно го распореду- ва горчливиот вкус на промашувањето.

Драган Великиќ, Рускиот прозорец

ТОА МОЖЕВ ДА БИДАМ ЈАС

Да сум се родила само неколку минути порано, ќе бев Виктор.

Секогаш кога авионот полетува и кога Земјината тежа ќе ме прилепи за седиштето, жалам што не сум тој.

Виктор има една мала аптека на периферијата на градот. Од едната страна на неговата аптека се наоѓа часовничар. Од другата страна е трафиката каде секое утро купува весници. Уште како студент на фармација, Виктор мечтаеше да нареди различни шишенца со лекови на чистите бели полици и за секој поединечен лек да ја знае точната намена и начин на употреба.

Имаше нешто во лековите што го фасцинираше уште од детството. Неговите баба и дедо, се сеќаваше, секогаш имаа многу лекови во куќата. Со нив беа полни двете големи фиоки во кујната и Виктор како дете, го отвараше овој свет на опасности и забрани, онака како што другите деца ги отвараат книгите со бајки.

Тоа беа обични апчиња, потоа капсули со различни бои, разновидни масти, црвени тркалца фластер, непроѕирно шишенце со јод и неговиот мал затворач од плута, капки за нос, капки за очи, топломер во својата изветвена картонска обвивка, фластери за бабините плускавци, водичката што мирисаше на ментол бомбона која се ставаше на челото кога некого ќе го заболеше главата, имаше тука и лекови на кои одамна им изминал рокот на траење, но баба и дедо не ги фрлаа бидејќи никогаш не се знае што може да затреба.

Виктор беше убеден дека научил да чита токму таму, пред таа фиока, отварајќи ја секоја поединечна кутија и читајќи го упатството за употреба на секој лек.

Негова омилена игра беше да собира различни капсу- ли во едно шишенце. А имаше тука секакви комбинации, имаше проѕирни капсули низ кои можеа да се видат зрнцата, потоа оние кои ја криеја содржината зад непроѕирната пластика, имаше помали и поголеми капсули, и кол- ку повеќе различни примероци имаше, толку си се чине- ше побогат. Ја земааше капсулата в раце, мавташе со неа полека крај увото и слушаше како ѕвекотат ситните зрнца. Не ѕвекотеа сите капсули исто. Виктор уште како дете си постави задача само по звукот, мижејќи, да знае кој лек го држи во раката.

Неговата баба се ужаснуваше од оваа колекција и постојано му повторуваше дека ни случајно не смее да ги пие овие лекови, што тогаш на Виктор му се чинеше како сосем бесмислена забелешка, бидејќи не беше работата во пробувањето на тие лекови, туку во нивното поседување и во тоа да ги чувствува под прстите, да ги распоредува и со нив, на некој свој детски начин, да владее.

Тој владееше со лековите, а лековите владееја со жи- вотот. И со смртта. За која тогаш не се зборуваше, но на многу јасен начин беше присутна во тие големи, претешки фиоки.

Подоцна кога Виктор го оствари својот сон од детството и отвори своја аптека, му се чинеше дека сите нешта дојдоа на свое место. Едноставно, ќе станеше наутро и сè што посакуваше беше да отиде во аптеката. И таму, сосем задоволен, ќе поминуваше часови и часови и кога ќе дојдеше време да го затвори дуќанот, не чувствуваше како да се ослободува од некој непријатен дневен товар. Напротив, одењето дома му беше како неминовно зло, кое само привремено, го одвојуваше од она што навистина го сака.

За тоа ви раскажувам.

Тој човек – Виктор – тоа многу лесно можев да бидам јас. Додека го гледам неговиот живот, уредно нареден на полиците, сфаќам без трошка ужас, дека сосем удобно би се снашла во тој систем. Го препознавам тој мирис. Го препознавам тоа бескрајно повторување на истите работи, благонаклоното исчекување на следниот кој ќе влезе во мојата аптека и ќе ми пружи хартивче со рецепт. Ја препознавам таа налудничава надеж дека на секое нешто што ве боли на овој свет, мора да му се најде соодветен лек.

Понекогаш доаѓам дома и ми се чини дека животот ми се лизга, дека нема да успеам во сето тоа. Тука се некакви рокови, некакви комплицирани односи, некои недо- вршени работи, нејасни формулари, патувања што треба да се испланираат, состаноци на кои треба да се остане прибран. Понекогаш, сето тоа изгледа преголемо само за еден живот. Тогаш земам еден бензедин. И одам да се ту- ширам. Минутите одминуваат, топлата вода се слева врз мене и – тоа можам да го почувствувам – ја растопува онаа драгоцена хемија во мене. Полека, сето тоа заминува долу низ сливникот. Сите тие намуртени лица, сите нејасни зборови, сите напнати разговори. Острите ивици се ублажуваат. Ништо веќе не е толку итно ниту неизвесно. Се враќаат боите, бавно. По десетина минути животот изгледа суштински поинаку. И мошне поподносливо.

Но, леле, не. Не сум се родила неколку минути пора- но, не сум станала Виктор, сум се родила токму во оној миг кога се раѓаат оние кои постојано некаде итаат и кои често летаат со авион. Некому може да му се стори неразумно човек постојано да лета со авион и постојано да има страв од летање. Но тоа е само површно гледање на работите. Но, што на тоа патување би му дало смисла ако не стравот?

Ние, всушност, никогаш не знаеме точно во што од сите оние желби и стравови, ќе се изроди нашиот живот. Мене, на пример, главно ме водела стихија. Стихија и случајност. Стихијата, случајноста и несреќата.

И тогаш, тие три-четири часа му се посветувам на својот страв. Авионите не се доволно удобни ни за спиење, ни за читање, ни за гледање филм. Добро, секогаш можам да закачам на ушите еден од оние МП3-плеери и да ставам лаптоп на колената, но – тоа не сум јас. Не мора да знае никој друг, јас самата пред себе би знаела дека лажам. Многу сум подобра во планирањето на сопствената насилна смрт, отколку во чукањето на шестмесечниот финансиски извештај на осум илјади метри височина.

И во што е воопшто финтата со тие плеери со слушал- ки? Музиката некогаш била нешто што се слуша! Нешто што неминовно го делите со сите околу себе кои имаат уши. Кога радиото свиреше, кога некој пееше, кога грамофонот ја вртеше плочата, немаше шанса тоа да не се чуе, тоа беше суштината на музиката. Комшиите ви тропаа по ѕидот, доаѓаа да ве стишуваат, ви викаа полиција на врата, ја тапациравте собата со картони од јајца, сетоа тоа се правеше токму затоа што музиката се слушаше.

Според тоа кој што слуша, знаевте кој каков е, кој од каде е, во кој филм е, која му е маката… А сега не знаете ништо. Овие со бесшумна музика на ушите, повеќе ми личат на луѓе кои нескриено сакаат да се оградат – од мене, се разбира, од кој друг! -отколку како автентични љубители на музиката. Не би ме изненадило таму во тие слушалки да не се слуша, всушност, ништо, или да се слуша само некакво кап, кап, снимено како се топи сталактит во некоја пештера на Хималаите, некоја таква перверзија, такви се тие луѓе со слушалки на ушите. Многу чудни.

Мојот пријател пијанист, ми ја раскажа неодамна најтажната работа: сега постојат и бесшумни клавири! Авионот штотуку влетува во црн облак, метален глас нè известува да ги врземе појасите бидејќи ни претстои мала турбуленција, а јас замислувам добро дисциплинирани жици некаде во длабочината на клавирот, кои свират некако во себе. Пијанистот седи крај клавирот, ги прави сите оние движења како и некогаш, како што тоа го правеше Доменико Чимероза, ги прави сите оние гримаси на лицето, но звук одникаде. Само слушалки на ушите и задоволен комшилак. Пијанистот свири и свири и свири и ништо не се случува. Освен во неговите уши. Мирот на оние наоколу е приоритет.

Има уште нешто лудо. Знам веќе неколку земји во кои постојат некои многу чудни кина. Не знам ни дали тоа може да се вика кино. Зашто – нема филм. Ќе влезеш таму, ќе платиш билет, ќе седнеш, столиците се секогаш многу удобни, светлото е дискретно и неоптоварувачко, и сè што се слуша наредните неколку часа, е само тивка смирувачка музика. Не би верувале, но има земји во кои ваквите кина се полни по цел ден. Секогаш има некој кој сака два часа само да седи, да слуша некој досаден Клајдерман или нешто слично што инаку се слуша само во лифт.

Овие ми се, морам да признаам, уште почудни од оние со слушалките. Овие исто така се затвораат за да слушаат музика дискретно, политички коректно, но во целата работа уфрлиле уште два елемента: опуштањето, што е веројатно прва препорака од нивните психоаналитичари и затворањето во гето со слични на себе.

Не смеам ни да замислам што ќе биде следната етапа. Како во иднина ќе изгледа слушањето музика.

А сепак, најмалку од сè сакам да звучам како носталгичар. Како една од оние личности на кои постојано им е подобро она што било некогаш. Шипинки било подобро! Секако дека не било. Не би ја менувала целата оваа техно- логија за ниту еден етнографски музеј на светот. Срамно, но вистинито. Сепак, понекогаш ќе се уплашам дека некои работи се премногу свртени кон себе, премногу далеку од остатокот на тивкото човештво, дури и за мој вкус.

Ете, затоа не слушам музика во авион, тоа сакав да кажам. Ако не можеме сите заедно да слушаме, барем два- три реда од авионот да се нишаме во ист ритам, тогаш тоа некако не ми е забава.

Па така седам и молчам. Тие молчат, јас молчам. Тие зјапајќи во рекламата на седиштето пред себе, јас исто така.

Знам некои луѓе кои со години ме убедуваат дека едноставно обожуваат да летаат со авион. Бараат место до прозорецот, ќе ја направат онаа задоволна фаца кога ќе слушнат како огромните тркала се залетуваат, изгледаат среќни и насмеани како некој да ги скокотка баш онаму каде што им е пријатно. А јас не сфаќам што има тука да се обожува. Може да се биде индиферентен кон летањето, може да се сфати како нужно зло, може да се надмине, но да се обожува, тоа ми е веќе сосем чудно.

Како воопшто би можела да го обожувам фактот што се наоѓам на височина од десет илјади метри, а не сум ни птица ни облак, ни космонаут? Или би требало, баш напротив, што не сум сето тоа, да ѝ се радувам на височината на која сум се нашла?

Не знам, никогаш не сум била добра во тоа „баш напротив“. Сметајте го тоа за сериозна фалинка на мојот карактер. Не сакам ништо што е „напротив“. Се плашам од „напротив“ нештата. Се трудам да избегнувам „напротив“ ситуации. Ни ова што е логично не е баш премногу лесно, ако мене ме прашувате. Само уште „напротив“ ми фали. Им го препушатам моето „напротив“ на оние на кои им е здодевно и претесно во нивното „се подразбира“.