На тој 30 октомври 1938 година, Ноќта на вештерките, американската радио станица CBS емитувала директен пренос од марсовската инвазија на Земјата. Станува збор за радио драма „Војна на световите“ во режија на 23-годишниот актер и продуцент Орсон Велс, но која толку верно го прикажува нападот на вонземјаните на Њујорк што предизвикало невидена масовна паника низ Соединетите Американски Држави.
„Војната на световите“ е базирана на романот на англискиот писател Херберт Џорџ Велс. Содржината на драмата е многу веродостојна: пренос во живо на радио за инвазијата за време на која тензијата се зголемува додека Марсовците напаѓаат и Соединетите Американски Држави војуваат со нив.
Шоуто започнува со Орсон Велс кој зборува за тоа како нè гледаат вонземјаните, но набргу го прекинува кратка вест за прогноза, а потоа популарна музика од хотел во Њујорк. Следната вест е за необични спектроскопски експлозии на планетата Марс видени од опсерваторијата во Чикаго и некаков гас кој се движи од Марс со голема брзина кон Земјата. Програмата продолжува со музика.
Наскоро следуваат нови информации – на сите американски опсерватории им било наредено да ги следат можните нови случувања, а наскоро свое мислење ќе дадел и познатиот астроном професор Пирсон (Орсон Велс), кој бил посетен од новинар на CBS во Принстон. Дотогаш – музика!
Во изјава за CBS, професорот Пирсон кажал дека не верува во интелигентен живот на Марс, но не може да ги објасни ерупциите на гас и актуелните настани кои веќе ги вознемириле сите опсерватории во светот. При давањето изјава на новинарот, професорот добил порака од Природонаучниот музеј во Њујорк дека голем метеорит паднал во Њу Џерси, на фарма во Гроверс Мил и создал кратер.
Професорот Пирсон, се разбира, сметал дека тоа е случајност и дека нема врска со настаните на Марс, но сепак тргнува со известувачот кон кратерот. Тамошниот известувач известува за хаос, стотици автомобили и многу полиција и наведува дека објектот што паднал не бил метеорит туку некаков цилиндар долг околу триесет метри. Во следниот момент цилиндерот се отвора, се слушаат извици и метеж, а шокираниот репортер некохерентно ги опишува суштествата кои излегуваат од цилиндерот. Се труди да заземе подобра позиција, а дотогаш – музика.
Пристигнува повеќе полиција, се огласуваат сирените, а потоа репортерот известува за чудни зраци. Луѓето врескаат и програмата е прекината. Нова функција во шоуто: астрономите собрани на банкет заклучиле дека сè е под контрола на Марс. Музика, па вест за шест мртви во Гроверс Мил.
Во овој момент се јавува паника кај слушателите на радио драмата. Додека некои од нив се собираат во Гроверс Мил за да видат за што се работи, други бегаат што подалеку од Њу Џерси. Во програмата на CBS, професорот Пирсон дава изјава дека не знае ништо за потеклото на чудните суштества, туку зборува за нивните смртоносни оружја кои испуштаат топли зраци на светлина.
Вонземјаните напаѓаат, убиваат и уништуваат. Секретарот за внатрешни работи држи драматичен говор во кој ги повикува граѓаните да останат смирени но да му се спротивстават на непријателот. Извештаите доаѓаат еден по друг. Црниот гас испуштен од вонземјани е насекаде, а луѓето вклучени во програмата во живо умираат од труење.
Биле видени и други вселенски бродови, а вонземјаните веќе се приближувале кон Њујорк, од кој за 2 часа биле евакуирани 2 милиони луѓе. Војската и артилеријата биле уништени, комуникациите не работеле. На врвот на зградата на станицата CBS во Њујорк имало репортер кој опишувал како вонземјаните поминуваат низ градот, блок по блок, додека луѓето околу нив, косени од отровниот гас, паѓаат како муви. Потоа репортерот исто така умрел во живо во програмата.
И на крајот – крајот на драмата: во продолжение следувала информацијата дека слушателите имале можност да ја слушнат драматизацијата на „Војната на световите“, се разбира, професорот Пирсон сметал дека тоа е случајност и нема никаква врска со настаните на Марс, но сепак тргнува со известувачот кон кратерот. Тамошниот известувач известувал за хаос, стотици автомобили и многу полиција и наведувал дека објектот што паднал не бил метеорит туку некаков цилиндар долг околу триесет метри. Во следниот момент цилиндерот се отворил, се слушнале извици и метеж, а шокираниот репортер некохерентно ги опишувал суштествата кои излегувале од цилиндерот. Се трудел да заземе подобра позиција, а дотогаш – музика.
Пристигнала повеќе полиција, се огласиле сирените, а потоа репортерот известувал за чудни зраци. Луѓето врескале и програмата била прекината. Нова функција во шоуто: астрономите собрани на банкет заклучиле дека сè е под контрола на Марс. Музика, па вест за шест мртви во Гроверс Мил.
Во овој момент се јавила паника кај слушателите на радио драмата. Додека некои од нив се собирале во Гроверс Мил за да видат за што се работи, други бегале што подалеку од Њу Џерси. Во програмата на CBS, професорот Пирсон давал изјава дека не знае ништо за потеклото на чудните суштества, туку зборувал за нивните смртоносни оружја кои испуштале топли зраци на светлина.
Вонземјаните напаѓаат, убиваат и уништуваат. Секретарот за внатрешни работи држи драматичен говор во кој ги повикува граѓаните да останат смирени но да му се спротивстават на непријателот. Извештаите доаѓале еден по друг. Црниот гас испуштен од вонземјани бил насекаде, а луѓето вклучени во програмата во живо умирале од труење.
Биле видени и други вселенски бродови, а вонземјаните веќе се приближувале кон Њујорк, од кој за 2 часа биле евакуирани 2 милиони луѓе. Војската и артилеријата биле уништени, комуникациите не работат. На врвот на зградата на станицата CBS во Њујорк е репортер кој опишува како вонземјаните поминувале низ градот, блок по блок, додека луѓето околу нив, косени од отровниот гас, паѓале како муви. Потоа репортерот исто така умира во програма во живо.
И конечно – крајот на драмата: следела информацијата дека слушателите имале можност да ја слушнат драматизацијата на „Војната на световите“.
По оваа кулминација, Орсон Велс во улогата на познатиот професор Пирсон, можеби последниот преживеан, ја завршил радио драмата со приказната за настаните што следат – барајќи преживеани меѓу урнатините на Њујорк, открил дека Марсовците починале затоа што тие не се имуни на копнените микроби.
Дури и за време на траењето на драмата, многу жители на Њујорк и околината панично бегале за да се спасат од марсовците и нивниот црн чад, чија смрдеа тврделе дека самите ја мирисале. Други дури забележале блесок на небото и вонземјани. Паниката не стивнувала долго време, а печатот продолжи да известува за радио драмата од ден на ден.
На фотографијата, направена ден по емитувањето на „Војна на световите“, се гледало како Орсон Велс одговара на прашања на новинарите, обидувајќи се да објасни како не можел да претпостави дека шоуто ќе предизвика таква паника.
Сепак, слушателите на радио, тогаш релативно нов медиум, не биле навикнати на радио драми, а особено на оние што верно ја имитирале реалноста, без разлика колку таа реалност била неверојатна. Инаку, на самиот почеток на емисијата се зборувало дека се работи за драмата „Војна на световите“, но очигледно многу слушатели не ја следеле емисијата од почетокот, а некои ја игнорирале информацијата по толку убедлива перформанси.
Во текот на следниот месец биле објавени повеќе од 12.000 написи во весниците за „Војната на световите“. Се проценува дека околу половина од над 6 милиони слушатели биле многу исплашени од она што го слушнале на Ноќта на вештерките на CBS, но, на крајот на краиштата, Велс ја избегнал казната. На CBS му било забрането да користи изјави како: „Ја прекинуваме програмата за важна најава“ за драматични цели.
Извор: naukakrozprice.rs
Фото: The Express / Wikimedia Commons
Превод: Икона
