СТАРЕЧНИК

Ако сакаш, постани целият оган, му рекол еден од пустинските подвижници на своето духовно чедо, додека прстите на неговите раце, кренати на молитва, светеле со несоздаден божествен оган. Големиот Старечник е книга која на својот читател му го пренесува божествениот оган на православниот духовен живот како што блескаше меѓу раните монаси на Црквата на Истокот. За овие луѓе, христијанството не беше само празен звук и академско теологизирање, туку сведоштво дека патот до Христос е пат на љубов што поминува низ болно очистување од гревот, смртта и демонските измами. Лекциите во оваа книга им се даваа на конкретни луѓе во специфични околности, но бидејќи духовните состојби се повторуваат низ вековите, нивното значење е универзално и во просторот и во времето.

ајтрогателен израз на верата и љубовта на првата Црква кон Господа беше мачеништвото на верниците во периодот на прогонството. Во помирните времиња што следеа, мачеништвото со крв го отстапи местото на исто толку напорно мачеништво на совеста, односно доживотната борба на секој христијанин да достигне совршенство во Христа и очистување во овој свет.

Првиот и исклучително импресивен пример за тоа го дава Антониј Велики. Живеел во преоден период, односно на самиот крај на периодот на прогонството и првите години од победата на христијанството. Неговата горлива љубов кон Христос го поттикнала да ги поднесе „страдањата“ на Синот Божји како да е распнат и погребан заедно со Него, за да се удостои да стане Негов вистински поддржувач. Меѓутоа, со престанокот на прогонството, неговиот копнеж за мачеништво не можел со ништо да се задоволи и затоа го прифатил „мачеништвото по совест“, одејќи во пустината „и таму секојдневно бил мачен од совеста и обземен со подвизи на верата“.

Примерот на Антониј Велики го следеле многу верници, кои се повлекле во пустините на Египет, Синај и Палестина.
...Се собраа околу светите стари подвижници и така се „насели пустината“...